Türkiye'de trafik kazaları maalesef can almaya devam ediyor. En çok ölüm meydana gelen trafik kazaları da yolcu taşıyan otobüslerin yaptığı kazalar oluyor. Ankara Barosu avukatlarından Merve Uçar, gerek özel gerekse tüzel kuruluşların sahip olduğu otobüslerin yaptığı kazalardan dolayı cezai ve hukuki sorumluluklarla bir yazı kaleme aldı. <h3><strong>Otobüs sahipleri ya da yönetim kurulu sorumlu mu?</strong></h3> Türkiye’deki otobüs şirketleri kaza yaptığı zaman sahibinin ya da yönetim kurulunun yetkili kişilerin cezai sorumluluğu nedir? Yolcu taşımacıları (otobüs firması), duraklamalar dahil olmak üzere taşıtın kalkış noktasından varış noktasına kadar olan seyahati süresince meydana gelebilecek bir kaza nedeniyle yolcular ile sürücüler ve bunların yardımcılarının ölümü, yaralanması ya da eşyasının zarara uğramasından dolayı sorumludurlar. Türk Ceza Kanunu açısından değerlendirildiğinde Otobüs Şirketi Sahibine TCK 22.madde uyarınca dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılıktan nedensellik bağı kurulabilir. Diğer yandan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 85.maddesi 1.fıkrasına göre “Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün ünvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Yolcunun ölümünden veya yaralanmasından dolayı müteselsil ve müştereken sorumlular şöyle sıralanmaktadır: <ol> <li>a) Doğrudan motorlu aracı işletenler,</li> <li>b) Motorlu araçları bir teşebbüsün ünvanı veya işletme adı altında,</li> <li>c) Veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletenler.</li> </ol> Ölüm yada yaralanma halinde otobüs şirketinin zorunlu trafik sigortası ile herhangi bir mahkeme ve savcılığa başvurmaksızın direk icra takibi yapılabilir. Ölüm var ise destek tazminatı da talep edilebilir. Fakat TTK.806. maddesi gereğince, yolcuları gidecekleri yere sağ ve sağlıklı olarak ulaştırmakla yükümlü olan Taşımacı, aynı maddenin 3.fıkrası gereğince kendisine veya yardımcılarına yükletilmesi mümkün olan bir kusurdan doğmadığını ispat ettiği takdirde sorumluluktan kurtulabilir. Ancak otobüsün teknik olarak bakımları gibi isleriyle ilgilenen yetkilinin kusuru bilirkişi raporuyla sabit ise dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılıktan TCK 22, TCK 89.madde Taksirle Yaralama ve TCK 85.madde kapsamında Taksirle Öldürme suçu kapsamında da bağ kurulabilir. Maddi tazminatın biçimi ve kapsamı ile manevi tazminat konularında TBK haksız fiillere ilişkin hükümleri uygulanır. TBK. 41-60 maddelerinde belirtilen hususlar yeni maddi tazminatın biçimi ve kapsamı ile manevi tazminat konularındaki bölümler trafik kazaları nedeniyle meydana gelen zararlarda uygulanacaktır. Ancak manevi tazminat taleplerinde bir farklılık var. Manevi tazminat taleplerinde zaman aşımı süresi Genel hükümlerin aksine KTK109/2 maddesine göre dava cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve Ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zaman aşımı öngörmüşse bu süre manevi tazminat talepleri açısından da uygulanır. Maddi ve manevi tazminat taleplerinde; Tazminat miktarları tarafların olaydaki tarafların kusur oranına göre belirlenecektir. Söz konusu tazminattan Sürücü, Otobüs Firması ve Sigorta Şirketi Müteselsil ve Müştereken sorumlu olacaktır. <h3><strong>Belediye Başkanı'nın sorumluluğu var mı?</strong></h3> Belediyelerin iktisadi şirketleri olan İETT gibi Ego gibi firmalar şehir içinde kaza yaptıklarında yine aynı şekilde iktisadi şirketin genel müdürü daire başkanı ya da belediye başkanının sorumluluğu var mıdır ya da nasıldır? 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 85. maddesinin birinci fıkrasında, "Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen biletle işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar." hükmüne, beşinci fıkrasında ise "İşleten ve araç işleticisi teşebbüsün sahibi, aracın sürücüsünün veya aracın kullanılmasına yardımcı kişilerin kusurundan kendi kusuru gibi sorumludur." hükmüne yer verilmiştir. Aynı Kanunun 106. maddesinde ise "Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine ve belediyelere, kamu iktisadi teşebbüslerine ve kamu kuruluşlarına ait motorlu araçların sebep oldukları zararlardan dolayı, bu Kanunun işletenin hukuki sorumluluğuna ilişkin hükümleri uygulanır." Hükmü getirilmiştir. Bu nedenle ilk soruda değindiğimiz şartlar mevcut ise EGO ve İETT açısından değerlendirildiğinde Büyükşehir Belediyesi ve Kamu İktisadi Teşebbüsünün (Ego Genel Müdürlüğü) Hukuki Sorumluluğu vardır. Kazayı yapan taşıtın yetkilisinin Cezai sorumluluğu vardır. Fakat İktisadi Şirketin Genel Müdürü Daire Başkanı ya da Belediye Başkanının Cezai Sorumluluğu yoktur.