Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), emekli aylıklarının "dibe doğru" eşitlendiğini bildirdi. DİSK-AR, 2003’te asgari ücretin yüzde 36 üzerinde ortalama emekli aylığının bugün asgari ücretin yüzde 22 altına gerilediğine dikkati çekti. Çalışmaya göre, düşük emekli aylıkları sebebiyle milyonlarca emekli tekrar çalışıyor veya iş arıyor: "2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2024’te yüzde 65,7’ye yükseldi."
DİSK-AR'ın "Türkiye’de Emeklilerin Durumu: Emekli Aylıkları, Emekli Sayıları ve Ayrılan Kaynaklar" başlıklı çalışmasını yayımladı. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerinden de yararlanılan araştırma, Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasında emekli maaşlarının düzeyi, sosyal koruma harcamaları ve aktif/pasif sigortalı oranları açısından karşılaştırmalar sunuyor.
Araştırmaya göre, emeklilerin nüfus içindeki payı artarken pastadaki payı düşüyor, emekli aylıkları ise dibe doğru eşitleniyor. 2003’te asgari ücretin yüzde 36 üzerinde ortalama emekli aylığı, bugün asgari ücretin yüzde 22 altında bulunuyor. 2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 46,4'yken 2025’te bu oran yüzde 29’a geriledi. AB ülkelerinde ortalama yüzde 9,8 olan emekli aylığı ve hak sahiplerine yapılan ödemelerin GSYH’ye oranı, Türkiye’de yüzde 3,7 düzeyinde bulunuyor. 2009-2024 arasında Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılan bütçe transferlerinin Bütçe ve GSYH’ye oranı ciddi biçimde düştü.
"Emekliler ve onların hak sahipleri, işçilerden sonra Türkiye’nin en büyük toplumsal grubu"
Raporda, özetle şu tespitlerde bulunuldu:
"Bu yılın ilk yarısında ortalama emekli aylığı 17 bin 252 lira, ortalama işçi emekli aylığı ise 17 bin 89 liradır. Buna karşın en düşük emekli aylığı 14 bin 469 liradır. Emekliler ve onların hak sahipleri, işçilerden sonra Türkiye’nin en büyük toplumsal grubu durumundadır: 2024 itibarıyla emekli ve hak sahipleri Türkiye nüfusunun yüzde 18,5’ini oluşturuyor. 15,9 milyon emekli ve hak sahibi kişi sayısı ile Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde emekli ve hak sahibi sayısının en fazla olduğu üçüncü ülkedir.
Türkiye’de emeklilerin toplam nüfus içindeki oranı 2009’dan bu yana artıyor. 2009’da Türkiye nüfusu 72,6 milyon ve emekli ve hak sahibi sayısı ise 8,5 milyondu. Emeklilerin ve hak sahiplerinin toplam nüfustaki oranı yüzde 11,7’ydi. 2022’de Türkiye nüfusu 85,3 milyon ve emekli ve hak sahibi sayısı 13,1 milyon kişiye ulaştı. Türkiye nüfusu içinde emekli ve hak sahiplerinin oranı yüzde 15,4 oldu. 2023’te ise EYT düzenlemesi ile artan emekli sayısı sebebiyle emekli ve hak sahiplerinin Türkiye nüfusundaki oranı yüzde 17,8’e yükseldi. 2024 sonu itibarıyla Türkiye nüfusu 85,7 milyon kişi iken emekli ve hak sahibi sayısı 15,9 milyondur. Emekli ve hak sahiplerinin sayısında EYT düzenlemesi sonrası ve 2024 yılının ikinci yarısında emekli olanların sayısının yüksekliği nedeniyle ciddi bir artış yaşanmış ve nüfus içindeki oranları yüzde 18,5’e kadar yükselmiştir. Bu artış eğilimin 2025 yılında da devam edeceğini söylemek mümkündür.
2008 yılında Türkiye’de emekli ve hak sahibi aylıklarının GSYH’ye oranı yüzde 4,9 iken AB-27 ortalamasında yüzde 8’di, aradaki puan farkı 3,1’di. 2021 yılında Türkiye’de emekli ve hak sahibi aylıklarının GSYH’ye oranı yüzde 4,1’e ve 2022’de yüzde 3,7’ye geriledi. AB-27
ortalamasında ise yüzde 9,8’e yükseldi. Böylece 2022’de aradaki fark 6,1 puana çıktı. 2008-2022 arasında AB-27 ortalamasında GSYH’den emeklilerin ve hak sahiplerini aldığı pay 1,8 puan yükselirken Türkiye’de 1,2 puan azaldı. Türkiye’de emekliler ve hak sahipleri GSYH
büyümesinden payını alamadı.
‘Türkiye’de emekli sayısı çok fazla, aktif/pasif oranı çok düşük’ iddiası doğru değildir. Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) kapsamında çalışanlar aktif sigortalılara dahil edildiğinde aktif-pasif oranı 2024 sonu itibarıyla 1,75’tir. Avrupa ülkelerinde ortalama aktif/pasif oranı ortalama 1,5’tir. Düşük emekli aylıkları sebebiyle milyonlarca emekli tekrar çalışıyor veya iş arıyor: 2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2024’te yüzde 65,7’ye yükseldi."
