Ukraynalı gazeteci Dmytro Khyliuk, Mart 2022'de Kiev'in kuzeyindeki Kozarovychi köyünün işgali sırasında gözaltına alındı. Anne ve babasının bildiği kadarıyla, Ukrayna Bağımsız Bilgi Ajansı'nın 49 yaşındaki muhabiri Rusya'ya nakledildi ve avukatına göre hiçbir zaman hüküm giymemiş veya suçlanmamış olmasına rağmen hâlâ orada tutuluyor.
CNN'in haberine göre Ukrayna hükümeti, Rusya tarafından tutuklanan Dmytro Khyliuk gibi binlerce sivilin yıllardır keyfi gözaltında tutulduğunu söylüyor. Kiev resmi olarak yaklaşık bin 700 vakayı doğruladı ancak insan hakları araştırmacıları gerçek sayının beş ila yedi kat daha fazla olduğunu tahmin ediyor. Ukrayna Ombudsmanlığı'na göre, Rus işgali altındaki bölgelerde hâlâ insanların ele geçirildiği belirtiliyor.
Gözaltına alınanların çoğu, uluslararası insancıl hukuka aykırı olarak, suçlular ve savaş esirlerinin yanında tutularak Rusya'nın derinliklerindeki hapishanelere nakledildi. İnsan hakları grupları, Rusya'da ve Ukrayna'nın işgal altındaki bölgelerinde sivillerin tutulduğu 100'e yakın gözaltı tesisi tespit etti; bunlardan birkaçı özellikle sivilleri barındırmak için açıldı veya genişletildi.
"Ruslar onlara savaş esiri statüsü vermek istiyor"
Ukrayna'nın insan hakları komiseri Dmytro Lubinets, Kiev'de CNN'e verdiği demeçte, "Ruslar bunların çoğunu askeri savaşçı olarak tanımak ve onlara savaş esiri statüsü vermek istiyor. Bunun temel nedeni ise takas için savaş esirlerinden oluşan bir banka (inşa etmek)" dedi. Lubinets, Ukraynalı sivilleri savaş esiri olarak tanımanın hem yasadışı hem de tehlikeli olacağını, zira bunun işgal altındaki bölgelerdeki Ukraynalıları pazarlık kozu olarak kullanılmak üzere gözaltına alınma riskinin daha yüksek olacağını belirterek, “Bu insanlar savaş esiri değil; onlar sivil rehineler. Bu kelimeyi Rusya Federasyonu'nun ne yaptığını vurgulamak için kullanıyorum; sivilleri rehin tutuyorlar" dedi. Silahlı çatışmaların yürütülmesini düzenleyen Cenevre Sözleşmeleri uyarınca rehin alma açıkça yasaklanmış durumda. Savaşan taraflar, siviller de dahil olmak üzere insanları gözaltına alabilir. Ancak kimin, neden ve ne kadar süreyle gözaltına alınabileceğine ilişkin kurallar katı olarak uygulanıyor.
Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'nin (ICRC) Kiev şubesinden Achille Després, CNN'e yaptığı açıklamada, "Kural, bunun bir ceza olmamasıdır" dedi ve sivillerin yalnızca zorunlu güvenlik nedenleri nedeniyle gerekli olması durumunda tutabileceklerini dile getirdi.
Ukrayna hükümeti ve birçok uluslararası kuruluş, Rusya'nın Dmytro Khyliuk gibi kişileri elinde tutarak savaş suçu işlediğini söylüyor. Rusya'nın Ukraynalı sivilleri keyfi olarak gözaltına almasıyla ilgili endişeler o kadar ciddi ki, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın (AGİT) 45 üyesi, Rusya'yı sorumlu tutmanın yollarını bulmak amacıyla Şubat ayında konuyla ilgili özel bir soruşturma başlattı.
Rusya önce reddetti sonra yanıt verdi
Moskova, Dmytro Khyliuk'un Rusya'daki gözaltı merkezlerine gönderildiği yönündeki birçok söylentiye rağmen, gazeteciyi elinde tuttuğunu defalarca reddetti. Rusya Soruşturma Komitesi ve Bryansk'taki Rus Cezaevi Servisi, Khyliuk'ların avukatına Aralık 2022 ve Ocak 2023'te resmi olarak onun Rusya'da olmadığını ve onun hakkında hiçbir bilgilerinin olmadığını bildirdi.
Dmytro Khyliuk'un el yazısı notu Nisan 2022 tarihliydi, ancak ebeveynleri o yılın Ağustos ayına kadar almamıştı. Daha sonra Mayıs 2023'te Khyliuk'lar ICRC'nin kendilerini oğullarının hayatta olduğunu doğrulamak için aradığını söyledi. Ancak Rusya Savunma Bakanlığı, Dmytro Khyliuk'un tutuklandığını ve Rusya'da tutulduğunu ailesine yazdığı bir mektupla ancak bu Mart ayında, yani tutuklanmasından iki yıl sonra kabul etti. Konumu ve durumu hakkında herhangi bir bilgi vermediler.
