Dünya nüfusuyla birlikte yüksek binaların sayısı da artıyor. Geçen hafta Hong Kong'da meydana gelen feci yangından sonra, dünyanın dört bir yanında yüksek binalarda yaşayan ve çalışan milyonlarca insan "Apartmanımda yangın çıkarsa ne yapmalıyım?" sorusunun yanıtını merak ediyor.
İngiltere Ulusal İtfaiye Şefleri Konseyi Yüksek Binalarda Yangınlar Grubu Başkanı Ben Levy, BBC Dünya Servisi'ne verdiği demeçte "Bir bina ne kadar uzun olursa, içinde yaşayanlar yangın sırasında nihai güvenlik noktasından o kadar uzakta olurlar" diyor.
Ancak insanların her durumda yangından kurtulma şanslarını artırmak için yapabilecekleri bazı temel şeylere dikkat çekiyor.
Levy, yanan bir bina görür görmez itfaiyeye haber verilmesi gerektiğini söylüyor:
"Çevrenizde bir yangın olduğunu fark ederseniz, kendinizi güvende tuttuğunuzdan ve çevrenizdekileri uyardığınızdan emin olun, ardından acil servisi arayın.
"Birilerinin bunu çoktan yaptığını düşünmeyin. Bir yangında her saniye önemlidir. Ne kadar erken haberimiz olursa, o kadar erken yardım gönderebilir ve mümkün olduğunca çok hayat kurtarabiliriz.
"İkinci olarak, sakin olun. Koşmak yerine yürüyün.
"Düzenli bir şekilde yürümeniz tahliyeyi kolaylaştıracak, kaçış yollarının ve itfaiyecilerin kurtarma çalışmalarının engellenmesini önleyecektir.
"Ve eğer yapabiliyorsanız (önce güvende olduğunuzdan emin olun) yürümekte zorlananlara yardım edin."
Ancak yüksek binalarda karşılaşılan esas zorluk, tek güvenilir kaçış yolunun genellikle merdivenlerden olması ve her kattan gelen insan akışının dar merdiven boşluklarında buluşması nedeniyle yaşanan sıkışıklık.
Gerçek tahliyelerde merdivenlerden iniş çoğu insanın beklediğinden çok daha yavaş oluyor.
Kontrollü veya tatbikat koşulları altında insanlar yaklaşık saniyede 0,4-0,7 metre hızla aşağı inerler.
Ancak gerçek bir acil durumda, özellikle de yüksek katlı yangınlarda bu hız keskin bir şekilde düşebilir.
Yorgunluk önemli bir faktör: Uzun süreli yürüyüş iniş hızını önemli ölçüde azaltabiliyor. Ve yüksek katlı binaları tahliye edenlerin büyük bir çoğunluğu en az bir kez duruyor.
2010 yılında Çin'in Şanghay kentinde yüksek bir blokta çıkan yangın sırasında, hayatta kalan yaşlıların neredeyse yarısı önemli ölçüde yavaşladıklarını söylemişti.
Sabit hız
Tahliye hızı, yaşlı veya genç üyelerin daha yavaş hareket edebildiği ailelerin, tek sıra halinde yürümek yerine kaçarken bir araya toplanma yönündeki anlaşılabilir arzuları nedeniyle daha da yavaşlıyor.
BBC Dünya Servisi'nin sorularını yanıtlayan Avustralya'daki Melbourne Üniversitesi'nde kentsel risk, dayanıklılık ve hareketlilik üzerine çalışan Prof. Milad Haghani, "Araştırmalarım, insanlar aileleriyle birlikte geldiklerinde merdivenlerde çokgen şekilleri oluşturduklarını gösteriyor. Bu da aralarında kullanılamayan çok fazla alan olduğu anlamına geliyor" diyor ve ekliyor:
"Bu da sıkışıklık yaratabilir ve kalabalığı yavaşlatabilir. Oysa bir arada bulunan her aile ya da grup, birbirlerinin kıyafetlerinin arkasına tutunarak bir yılan gibi hareket edebilirse işler değişir.
"Bunu denedim ve insanların akış verimliliğini önemli ölçüde artırdığını gösterdim.
"Grubun sabit bir tempo tutturmak için birlikte 'Bir, iki, üç, dört...' diye sayması işe yarayabilir.
Prof. Haghani, insanların aşağı inerken yukarı doğru giden itfaiyelerle karşılaşabileceğini de unutmaması gerektiğini ekliyor.
Ancak uzmanlar, yüksek katlı bir binada yangından kurtulmanın asıl anahtarının hazırlıkta yattığı konusunda hemfikir.
Binanın yangın merdivenlerine ve genel yerleşim planına aşina olmak, özellikle kendilerini gecenin bir yarısı kaçmak zorunda bulabilecek bina sakinleri için hayati önem taşıyabilir.
Levy her zaman asansörle inmek yerine, zaman zaman merdiven boşluğunda yürümeyi denemelerini öneriyor:
"Acil bir durumda ihtiyaç duymadan önce merdivenden inmenin nasıl bir şey olduğunu hissedin:
"Önceden ve her ihtimale karşı hazırlıklı olun."
Prof. Haghani, insanların acil durumlarda donup kalma eğiliminde olduğuna dikkat çekiyor.
"Doğal olarak pek çok insan yangın alarmı ve bilgisi duyduğunda tereddüt ediyor" diyor ve yangınlarda hayatta kalanların genellikle en hızlı tepkileri verenler olduğunu ekliyor:
"Bu da yangın tahliyeleri konusunda ne kadar eğitim ve farkındalık aldıkları ve yangın tahliye tatbikatlarına ne kadar tabi tutuldukları ile bağlantılı."
Levy ayrıca binaların mümkün olduğunca güvenli olmasını sağlamanın önemini de vurguluyor:
"Hepimiz binalarımızın güvenli olduğunu ve yangın durumunda geçerli olacak onaylı standartlara göre inşa edildiğini varsayarız.
"Ama ne yazık ki, dünya genelinde bu varsayımların doğru çıkmadığı yüksek bina örneklerine çok sık rastlıyoruz."
