6’lı masanın yeni anayasa teklifinde Yüksek Seçim Kurulu (YSK) yüksek mahkeme olarak düzenleniyor. Böylece 12 Eylül 1980 darbesinden bu yana YSK'nın bir mahkeme olup olmadığı tartışması da tamamen sonlandırılacak. Öneri, YSK kararlarına karşı Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolunu da açıyor. Öneride YSK kararlarına karşı yapılacak bu başvurunun, seçim sonuçlarına ilişkin uzun süreli bir belirsizliğin ortaya çıkmasını önlemek için on beş gün içinde sonuca bağlanması şartı da getiriliyor. Böylece geçmiş seçimlerde YSK'nın aldığı kararlar nedeniyle yaşanan tartışmalar da sonlandırılacak.
Gazetezebra'dan Türker Karapınar, altılı masanın Anayasa değişikliği önerisinde yargıyı ilgilendiren önemli değişiklikleri yazdı.
Birinci sınıf hakim, savcılar baskıdan kurtulacak
Öneriye göre hakim ve savcılara coğrafi teminat getiriliyor. Öneride Anayasa’nın “hakimlik ve savcılık teminatı”nı düzenleyen 139. maddesinin ilk fıkrası korunurken, bu fıkraya, “Birinci sınıfa ayrılan ve birinci sınıf olan hâkimler ve savcılar ancak mahkeme kararıyla, kendi rızalarıyla veya kanunun öngördüğü bir nedenle başka bir yere atanabilirler.” cümlesi ekleniyor. Böylece birinci sınıfa ayrılan hakim ve savcıların iktidar veya herhangi bir baskıyla başka bir yere atanmasının önüne geçiliyor.
Hakim ve savcılar 70 yaşına kadar çalışabilecek
“Hakimlik ve savcılık mesleği” başlıklı 140. maddenin ilk fıkrası muhafaza edilirken, fıkraya “Hâkimlik ve savcılık meslekleri arasında geçiş kendileri istemedikçe mümkün değildir.” cümlesi eklenecek. Hâkim ve savcıların altmış beş yaşını bitirinceye kadar görev yapabileceğini düzenleyen 4. fıkradaki yaş sınırı, yetmiş olarak değiştiriliyor. Askerî hâkimlerin yaş haddinin kanunla düzenleneceğini öngören son cümle de metinden çıkarılıyor. “Hakimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdırlar.” hükmünü içeren 6. fıkra kaldırılacak. 7. fıkranın başına “Adalet Bakanlığında idari görev alacak hâkim ve savcıların birinci sınıf olması şarttır.” cümlesi eklenecek. Maddeye son fıkra olarak adli kolluk teşkilatının kurulacağı hükmü eklenecek.
Genel ahlak kapalılık nedeni olmayacak
“Duruşmaların açık ve kararların gerekçeli olması” başlıklı 141. maddenin duruşmaların açıklığını düzenleyen ilk fıkrasındaki “genel ahlakın” ifadesi çıkarılarak yerine “özel hayatın gizliliği” ifadesi getiriliyor.
Savunma yargının kurucu unsuru olacak
Mülga 143. madde, “Savunma mesleği ve barolar” başlığıyla düzenleniyor. Maddede yapılacak düzenleme ile savunmanın yargının kurucu unsuru olduğu resmen anayasaya girecek. Avukatlık mesleğine kabul, mesleğe hazırlama, mesleğin yerine getirilme koşulları, disiplin ve meslek kurallarına ilişkin hususlarda barolar ve Türkiye Barolar Birliği yetkili olacak. Her ilde bir baro olacak. İki numaralı barolar olmayacak.
Anayasa Mahkemesi üye sayısı 22’ye çıkacak, 20’sini TBMM, 2’sini Cumhurbaşkanı seçecek
Anayasa Mahkemesi’nin kuruluşunu düzenleyen 146. Maddesinde yapılacak değişiklik ile yüksek mahkemenin üye sayısı 15’den 22’ye çıkarılacak. Üyelerden 20’sini TBMM, sadece 2’sini Cumhurbaşkanı seçecek. Öneri, Anayasa Mahkemesi üyelerinin 70 yaşına kadar görev yapabilmelerini de getiriyor.
YSK kararları yargı denetimine açılacak
Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkilerini düzenleyen 148. maddesindeki değişiklik ile maddenin 4. fıkrasına evvelce mevcut olmayan “Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarına ilişkin bireysel başvurular onbeş gün içinde sonuçlandırılır.” hükmü eklenecek. Böylece Yüksek Seçim Kurulu kararlarının bireysel başvurulara konu olması sağlanarak seçim sürecine ilişkin işlemlerin hukuka uygunluğu garanti ediliyor. Bu yeni fıkrada, Yüksek Mahkeme’nin başvuruyu on beş gün içinde sonuca bağlaması emredilmektedir. Bunun nedeni, seçim sonuçlarına ilişkin uzun süreli bir belirsizliğin ortaya çıkmasını önlemektir.
YSK ve Sayıştay mahkeme olacak
Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun denetim yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Kurulu da Anayasada yargı bölümünde bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, kurulun niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim Kurulunun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ilişkin kararları Anayasa Mahkemesinin denetimine açılıyor.
HSK kapatılacak, Adalet Bakanı HSK üyesi olamayacak, bakanın idari görevi sona erecek
Hakimler ve Savcılar Kurulu kapatılarak Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Hakimler Kurulu üyesi olmasına son veriliyor. Hakim ve savcılar idari yönden tamamen ilgili oldukları kurullara bağlı çalışacak. “Hakimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdırlar.” hükmünü içeren 140. maddedeki 6. fıkranın kaldırılmasıyla Adalet Bakanı’nın hakim ve savcılar üzerindeki vesayeti tamamen sona erecek.
